Çatalhöyük’te 8.600 yıllık ve şaşırtıcı bir şekilde taze kalmış bir ekmek somunu bulundu ve bu, şu ana kadar bulunan en eski somun olarak tarihe geçti. Ürdün’de daha eski bir gözlemeden kalan parçalar bulunmuş olsa da, bu projedeki araştırmacılar hamurlu keşfin türünün en eski ekmek somunu olabileceğine inanıyor.
Arkeologlar eseri 2021 yılında Çatalhöyük’te bir fırın yapısında kazı yaparken buldular. Başlangıçta “sünger kalıntısının” ne olduğu belli değildi, ancak yapılan analizler, bunun muhtemelen MÖ 6.600 civarında fermente edilmiş, pişmiş bir hamur olduğunu ortaya çıkardı. Neyse ki ekmek, binlerce yıl boyunca nispeten iyi korunmasını sağlayan benzersiz bir tarzda sarılmıştı.
Anadolu Üniversitesi kazı heyeti başkanı Dr. Ali Umut Türkcan yaptığı açıklamada “Dikkatli bir belgelemeyle fırının köşesindeki küçük ve yuvarlak süngerimsi buluntunun ekmek olduğu anlaşıldı. Yapının hem ahşap hem de ekmek şeklinde ince bir kil ile kaplı olması bu organik kalıntıların tamamının bulunmasını mümkün kıldı. Bugüne kadar korunmasını sağladı” dedi.
Dr. Türkcan, “TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi’nde yapılan radyokarbon testleri, örneğimizin yaklaşık olarak M.Ö. 6.600’e kadar gidebileceğini gösterdi” dedi.
Çatalhöyük, dünyadaki en eski kentleşme merkezlerinden biri olarak kabul edilen bir yerleşim olarak UNESCO Dünya Mirası Alanı listesinde yer alıyor. Bu yerleşim, bir proto-şehir olarak tanımlanıyor, 8.000 kişilik yoğun bir nüfusa sahip olduğu, ancak bugün kentsel çevrelerle ilişkilendirme eğiliminde olduğumuz bazı merkezi planlama ve merkezi yönetimden yoksun olduğu düşünülüyor.
Alandaki kemiklerin keşfi, Çatalhöyük’te hayvanların evcilleştirildiğini gösteriyor ve bu da insanların avcı-toplayıcı yaşam tarzından yerleşik tarıma doğru ilerlediği bir döneme işaret ediyor. Benzer şekilde, ekmeğin keşfi de şehirdekilerin erken dönem tahıl mahsullerinin evcilleştirilmesiyle uğraşmaya başladıklarını gösteriyor.
Türkcan, “Gıda arkeolojisinin başlangıç noktasının Anadolu olduğunu söylememiz gerekiyor. Çatalhöyük de buradaki çok önemli duraklardan biri” diyor.
Türkcan, Çatalhöyük’te bulunan buluntuyu “dünyanın en eski ekmeği” olarak tanımlıyor. Ancak Ortadoğu’nun başka yerlerinde benzer iddialarda bulunan rakipleri mevcut. Örneğin, yukarıda da bahsettiğimiz gibi, 2018 yılında arkeologlar, Ürdün’ün kuzeydoğusundaki Kara Çöl’de 14.400 yıllık bir gözleme kalıntısı keşfettiler.
Yine de Çatalhöyük’teki keşif, maya gibi kabartıcı maddeler olmadan sadece pişirilen mayasız ekmek değil, bir somun ekmek olduğu için biraz daha karmaşık bir teknolojiye işaret ediyor.
